Polityka dekarbonizacji i adaptacja do zmian klimatu – jak budować skuteczną strategię?

Wiele przedsiębiorstw zastanawia się, co jest ważniejsze: strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych czy plan adaptacji do zmian klimatu. Te pozornie rozbieżne podejścia są w rzeczywistości dwoma dopełniającymi się obliczami tego samego wyzwania, a przyszłościowo myślący biznes powinien budować strategię z równoczesnym uwzględnieniem obu tematów.

Łagodzenie zmian klimatu, wyrażane najczęściej w strategiach dekarbonizacji, ma na celu walkę z główną przyczyną globalnego ocieplenia: nadmiernymi emisjami gazów cieplarnianych. Natomiast adaptacja to przystosowanie się i zabezpieczenie przed negatywnymi skutkami tego zjawiska, czyli na przykład falami upałów, suszami, powodziami, huraganami czy pożarami.

Inaczej rzecz ujmując: działalność ludzka i rozwój gospodarczy prowadzą do olbrzymich emisji gazów cieplarnianych, których kumulacja w atmosferze ma coraz bardziej dramatyczne konsekwencje. Ambicją światowej mobilizacji mającej na celu przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną jest ograniczenie rozmiarów katastrofy, której pierwsze objawy są widoczne już dziś. I to dlatego – dokonując maksymalnego wysiłku redukcji emisji - musimy równocześnie przystosowywać się do nowych warunków życia i prowadzenia biznesu.

Łagodzenie zmian klimatu: wyścig z czasem

Walka ze zmianami klimatu ma wymiar globalny: emisje ze wszystkich zakątków świata dostają się do jednej, wspólnej dla całej Ziemi, atmosfery. Gazy, takie jak dwutlenek węgla czy metan, pochłaniają część pochodzącego ze Słońca promieniowania podczerwonego, co prowadzi do wzrostu globalnej temperatury. To z kolei ma wpływ na obieg wody w przyrodzie, oceany (prądy morskie, zakwaszenie, fauna i flora), różnorodność biologiczną czy warunki życia człowieka. Zmiany klimatu prowadzą też do różnego rodzaju zjawisk meteorologicznych, często ekstremalnych (powodzie, huragany, susze) i zachodzących w różnych formach w praktycznie wszystkich częściach świata.

Ponieważ wiadomo, że aby móc czymś poprawnie zarządzać, należy najpierw to zmierzyć, naukowcy i biznes stworzyli metodologie i narzędzia służące do pomiaru emisji poszczególnych osób, produktów, zakładów, przedsiębiorstw czy krajów. Powszechnie mówi się o tym jako obliczaniu śladu węglowego, a (spełniające określone kryteria) organizacje i państwa zobowiązane są do jego corocznego raportowania do odpowiednich instancji. Po zidentyfikowaniu źródeł emisji danej działalności i ich pomiarze, przedsiębiorstwa opracowują strategie ich redukcji, zwane strategiami dekarbonizacji.

Znamy dziś wiele skutecznych sposobów ograniczania emisji we wszystkich sektorach gospodarki. Przedsiębiorstwa z coraz większym zrozumieniem operują tonami ekwiwalentu dwutlenku węgla i przedstawiają konkretne, opierające się na naukowych danych (Science-Based Targets) zobowiązania ich redukcji.

Pamiętajmy jednak, że angażując się w ambitną strategię dążącą do zerowej emisji netto nie zmieniamy bezpośrednio własnego indywidualnego (organizacyjnego) losu, ale dokładamy cegiełkę w wysiłek całej ludzkości i dążącej do neutralności klimatycznej światowej gospodarki. Tworząc strategię dekarbonizacji, myślimy o przyszłości i zdolności przetrwania w niej naszego biznesu. O trwałości łańcucha dostaw oraz dostępności niezbędnych surowców i zasobów. A także o tworzeniu warunków do godnej pracy ludzkiej, do przetrwania systemu demokratycznego oraz o dobrobycie nadchodzących pokoleń.

Adaptacja do zmian klimatu częścią zarządzania ryzykiem

Gdyby walka ze zmianami klimatu została podjęta kilka dekad temu, być może nie musielibyśmy mówić dziś o adaptacji. Niestety, emisje gazów cieplarnianych od dwóch wieków nieustannie rosną, a ponieważ czas ich pozostawania w atmosferze jest długi (od kilku do dziesiątek tysięcy lat, w zależności od gazu), jesteśmy naocznymi świadkami zmian, których wymiar będzie się zwiększał z roku na rok. Nieprzystosowanie się do nowych warunków może narazić energetykę, przemysł, rolnictwo czy różnego rodzaju infrastruktury na wielkie szkody i straty. Podkreślmy więc: adaptacja nie jest rezygnacją z walki ze zmianami klimatu, tylko pragmatycznym podejściem do otaczającej nas rzeczywistości.

Adaptacja do zmian klimatu to działanie lokalne. Opiera się ono na analizie ryzyk klimatycznych ściśle związanych z rodzajem działalności oraz obszarem geograficznym, na którym jest ona prowadzona. Biorąc pod uwagę specyfikę danego przedsiębiorstwa oraz analizując modele i scenariusze klimatyczne dla danego regionu, stawiamy hipotezy potencjalnych zagrożeń, a następnie przygotowujemy strategię pozwalającą na ich uniknięcie, ograniczenie negatywnych skutków lub, w najgorszym przypadku, poprawne nimi zarządzanie. Podejmowane w tym celu działania dotyczą konkretnych aspektów funkcjonowania danego przedsiębiorstwa lub elementów jego łańcucha wartości, a ich skuteczność – w przypadku wystąpienia przewidywanego zagrożenia – odbije się bezpośrednio na podejmującym je podmiocie.

Ponieważ już dziś odczuwamy wiele konsekwencji zmian klimatu (upały nie pozwalające na wykonywanie niektórych prac, zmienione właściwości fizyczne różnych materiałów i substancji, ekstremalne zjawiska pogodowe, zniszczone plony), strategie adaptacji do zmian klimatu mają wymiar zarówno krótko-, jak i długoterminowy.

Łagodzenie czy adaptacja?

Nie ma debaty: i jedno, i drugie! Dekarbonizacja jest dzisiaj naglącym obowiązkiem wszystkich podmiotów gospodarczych i wszystkich osób fizycznych. Wiemy już, że nie uda się nam ograniczyć wzrostu globalnej temperatury poniżej 1,5°C w porównaniu z epoką przedprzemysłową (zgodnie z założeniem Porozumienia Paryskiego), ale tym bardziej walczymy teraz każdy 0,1°C, gdyż dramatyczność konsekwencji wzrostu temperatury rośnie wykładniczo. Liczy się więc każdy gest, każda zmiana, każda nie wyemitowana tona CO₂ - tak, aby nie doszło do sytuacji, w której adaptacja nie będzie już możliwa, bo rozmiary katastrofy klimatycznej przerosną nasze fizyczne możliwości radzenia sobie z nią.

Równocześnie, celem zapewnienia nam przyzwoitego życia w nadchodzących latach, nie zwlekajmy z adaptacją. Wiele działań wymaga czasu i nakładów finansowych. Nie da się z dnia na dzień zmienić dostawcy, procesu przemysłowego czy modelu biznesowego, a drzewo nie wyrośnie w kilka miesięcy. Działania adaptacyjne należy zaplanować na wielu poziomach – łatwiejszych i trudniejszych w wykonaniu, w skali jednostek, firm, samorządów lokalnych, regionów, państw - oraz w różnych wymiarach czasowych.

Strategie dekarbonizacji i strategie adaptacji do zmian klimatu są dopełniającymi się i nierozłącznymi częściami mądrego i przyszłościowego zarządzania każdą działalnością, niezależnie od obowiązujących regulacji prawnych. Bo niestety wycofana lub opóźniona dyrektywa nie ma mocy zatrzymania postępujących zmian klimatu, a te mogą mieć fatalne konsekwencje dla przyszłości naszego biznesu.